We gingen twee keer (in 1934 zong Will Derby en in 1980 André van Duin het lied voor het legioen) en het werd beide keren niks. Voetbal, ik heb er niets mee … maar met Rome, of beter Italië, ja. Hoe meer reisbeperkingen, al dan niet jezelf opgelegd, hoe groter het verlangen. Zou muziek hier iets aan kunnen doen? Nu ben ik nogal een omnivoor als het om muziek gaat. De keuze is dan overweldigend en een meeslepend lied uit de populaire hoek ligt al snel voor de hand, ook in het klassieke genre.
Erg bekend klassiek
Als er een opera is waarin de Italiaanse hoofdstad de diva naar de kroon steekt, is het wel Tosca (1900) van Puccini (1858-1924). Tuurlijk zijn in het ‘levensechte’ dramatische verhaal de zangeres Tosca, haar gemartelde geliefde kunstschilder Mario en de schurkachtige politiecommandant Scarpia de hoofdrolspelers. Toch zijn stiekem de historische plekken in de stad de ware aandachtstrekkers. Zozeer zelf dat in 1992 een enscenering plaatsvond met elke acte op de historisch juiste plek op het juiste dagdeel gefilmd. Live op tv in heel Europa te zien.
Omgekeerd kan een regisseur die het verhaal van zijn historische enscenering ontdoet bij voorbaat rekenen op boegeroep. De opera staat zo vaak ‘op de planken’ dat er nogal wat anekdotes rondzingen. Wat te denken van Tosca die aan het eind van de opera zelfmoord pleegt door van de Engelburcht te springen, terechtkomt op een beddenspiraal en linea recta terug op het toneel wordt geprojecteerd? Tosca is Rome in al haar theatrale grootheid. Prachtige, direct aansprekende muziek ook, een echte hit-opera, maar kan het ingetogener?
Minder bekend klassiek
Werk van Ottorino Respighi (1879-1936) staat niet zo vaak op de affiches van orkesten of operahuizen. (Hij heeft namelijk ook aantrekkelijke opera’s geschreven, waaronder La fiamma (1934), die ik zeer kan aanbevelen.) Een merkwaardige overeenkomst met Puccini is de sterke moederband Althans, dat lees je in de biografieën van beide componisten. Wat dat precies met de muziek van Respighi van doen heeft, weet ik niet. Wel dat hij drie wonderschone orkeststukken heeft geschreven over elementen van de Eeuwige Stad: Fontane di Roma (1916), Pini di Roma (1924) en Feste Romana (1928) die je in Romeinse sferen brengt. Elk deel bestaat uit 4 symfonische gedichten die verwijzen naar bepaalde fonteinen, pijnbomen en feesten. Het is bijna niet voor te stellen dat het eerste toondicht Fontane bij de première werd weggehoond als veel te Duits. Jaren kwam het niet meer op een lessenaar en pas nadat Pini een succes werd, werd ook Fontane weer ten gehore gebracht en heel Italiaans gevonden.
Inmiddels was Mussolini aan de macht gekomen. Al laverend onder het fascistisch bestuur -dan nam hij weer een benoeming aan, dan nam hij weer ontslag- kon hij niet voorkomen dat hij werd gebruikt als een Italiaans muzikaal uithangbord in het buitenland. Na de oorlog heeft dat zijn reputatie geen goed gedaan, ondanks of dankzij een weduwe die, zoals dat vaker gaat, het werk van haar man tot het uiterste verdedigde.3
In de collectie van ‘ZB Bibliotheek van Zeeland’ zijn verschillende uitvoeringen aanwezig.
Door Arnold Wiggers, voorjaar 2022
